Obwiązujące prawo: najważniejsze regulacje z lat 2015-2019 

W 2015 roku UE przyjęła pierwszy plan działania GOZ, w wyniku którego wprowadzono szereg istotnych zmian legislacyjnych. Dotyczyły one szczególnie sektorów: odpadów, opakowań i tworzyw sztucznych, a także ekoprojektowania i rozszerzenia odpowiedzialności producentów.

Przyjęty w 2018 roku pakiet zmian dyrektyw odpadowych wprowadził ogromne zmiany w zakresie gospodarki odpadami i wykorzystywania opakowań. Ograniczył on możliwość składowania odpadów, wprowadził zbiórkę dodatkowych frakcji odpadów komunalnych i narzucił ambitne cele poziomów recyklingu poszczególnych frakcji. Aby ułatwić wdrożenie tych planów, w Polsce działa międzysektorowa Koalicja 5 Frakcji.

Ogłoszona w 2019 roku Europejska strategia na rzecz tworzyw sztucznych w GOZ i idąca w ślad za nią dyrektywa plastikowa (SUP – single use plastic) spowodowały trzęsienie ziemi na rynku tworzyw sztucznych. Ich celem jest zamknięcie obiegu plastiku w UE poprzez podniesienie poziomów i jakości jego recyklingu, a w konsekwencji – ograniczenie zanieczyszczeń plastikiem. Dyrektywa SUP zakazuje lub ogranicza wprowadzanie na unijny rynek wielu produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych, a innym narzuca dodatkowe wymagania. W odpowiedzi na te wyzwania, producenci w Polsce zawiązali Polski Pakt Plastikowy.

Dyrektywy odpadowe i dyrektywa plastikowa wprowadzają rozszerzoną odpowiedzialność producenta za odpady opakowaniowe po produktach wprowadzonych przez niego na rynek. To producenci mają ponosić koszty ich zagospodarowania. Im trudniej dany odpad opakowaniowy zagospodarować, tym wyższe obciążenie finansowe. Korzystanie z opakowań nadających się do ponownego użycia czy recyklingu ma się producentom opłacać.

W 2016 roku przyjęto także plan działania dot. ekoprojektu, a w 2019 roku pakiet zmian dyrektyw dot. ekoprojektu. Ekoprojektowanie to takie projektowanie, którego celem jest zmniejszenie negatywnego wpływu na środowisko naturalne w całym cyklu życia produktu. Dyrektywy stawiają przed dużą grupą produktów szereg nowych wymagań dotyczących ich efektywności energetycznej, wykorzystywanych materiałów czy trwałości i możliwości naprawy. Takie wyroby jak zmywarki, pralki czy urządzenia chłodnicze będą musiały działać znacznie dłużej niż dziś, a części zamienne mają być łatwo dostępne, wraz z instrukcjami ich wymiany.

Z punktu widzenia wdrażania gospodarki cyrkularnej w Unii, istotne było też przyjęcie ram monitorowania. Odzwierciedlają logikę unijnego planu działania dot. GOZ. Stworzono zestaw wskaźników, za których raportowanie odpowiedzialny został Eurostat. Więcej na podstronie Wskaźniki GOZ.

Wdrażając GOZ na polskim rynku, poza implementacjami dyrektyw, polski rząd w 2019 roku przyjął Mapę drogową transformacji w kierunku gospodarki o obiegu zamkniętym. Zawiera ona plan 80 działań w 3 obszarach: zrównoważona produkcja przemysłowa, zrównoważona konsumpcja, biogospodarka, a także w zakresie: nowych modeli biznesowych, wdrażania, monitorowania i finansowania GOZ.