Raport na temat gospodarowania odpadami z tworzyw sztucznych w Europie

Wzrost produkcji tworzyw sztucznych, który rozpoczął się od lat pięćdziesiątych XX wieku i zwiększenie skali zastosowania wyrobów z nich produkowanych doprowadziły do zwiększenia ilości odpadów tego surowca. Niestety, w porównaniu do innych rodzajów odpadów, wskaźniki recyklingu dla odpadów z tworzyw sztucznych pozostają na niskim poziomie, co stanowi poważne zagrożenie dla środowiska jako całości. 

W celu przyjrzenia się wyzwaniom związanym z gospodarką odpadami z tworzyw sztucznych, 12 europejskich Naczelnych Organów Kontroli – Albanii, Bułgarii, Węgier, Malty, Mołdawii, Macedonii Północnej, Polski, Portugalii, Rumunii, Serbii, Słowacji oraz Turcji podjęło współpracę kontrolną. Po ponad dwuipółletniej współpracy, NIK (pomysłodawca i koordynator projektu) przygotowała wspólny raport na temat gospodarowania odpadami z tworzyw sztucznych w Europie. Raport zawiera ustalenia w trzech obszarach (1. Ustawodawstwo i rozwiązania organizacyjne w zakresie gospodarki odpadami z tworzyw sztucznych, 2. Przyjęta polityka w celu prawidłowego gospodarowania odpadami z tworzyw sztucznych, 3. Rezultaty działań dotyczących gospodarowania odpadami z tworzyw sztucznych), a także wspólne konkluzje i zalecenia wynikające z analizowanych zagadnień. Raport bazuje przede wszystkim na podsumowaniach 12 raportów krajowych, ale do jego przygotowania wykorzystano również wiele innych źródeł zewnętrznych oraz bazy danych o odpadach Eurostatu.

Najważniejsze ustalenia z opracowanego raportu:

• 10 z 12 uczestników audytu wyraziło krytyczną opinię o krajowych systemach gospodarki odpadami oraz stosowanej polityce w celu wdrożenia właściwej gospodarki odpadami z tworzyw sztucznych – ogólnie audytorzy stwierdzili, że środki podjęte przez odpowiednie organy krajowe były niewystarczające, aby ograniczyć wytwarzanie odpadów z tworzyw sztucznych i zapewnić ich właściwe przetwarzanie,
• w 11 krajach objętych audytem przyjęto selektywną zbiórkę odpadów, ale 5 uczestników audytu wspomniało o problemach z jej organizacją lub niewystarczającą skutecznością,
• również w 11 krajach przewidziano w ustawodawstwie krajowym systemy rozszerzonej odpowiedzialności producenta (ROP), ale problemy z działaniem takich schematów zidentyfikowano w 9 krajach,
• do czasu zakończenia audytu żaden z krajów nie wdrożył wiążących standardów dotyczących ekoprojektowania opakowań z tworzyw sztucznych, a także systemu kaucyjnego dla opakowań (6 krajów było w trakcie wdrażania takich systemów),
• 10 krajów objętych audytem nie ujęło w swoich dokumentach strategicznych odrębnych celów dotyczących odpadów z tworzyw sztucznych oprócz (docelowych) wskaźników recyklingu odpadów opakowaniowych z tworzyw sztucznych,
• nie wszystkie kraje opracowały/wdrożyły programy zapobiegania powstawaniu odpadów (dotyczyło to 4 krajów), a zdecydowana większość z nich (10) nie zdołała zredukować ilości wytwarzanych odpadów komunalnych w latach 2016-2019, podczas gdy „zapobieganie” znajduje się na czele hierarchii postępowania z odpadami, stanowiącej również jeden z filarów GOZ,
• 11 uczestników przekazało dane, z których wynikało, że odpady komunalne lub odpady komunalne z tworzyw sztucznych zostały zagospodarowane większości w inny sposób niż poprzez recykling – oznacza to, że wykorzystywano w tym celu procesy, które zajmują niższe miejsce w hierarchii pożądanych sposobów postępowania z odpadami,
• 9 uczestników stwierdziło, że system raportowania danych o odpadach nie działał prawidłowo lub nie dostarczał odpowiednich danych do oceny gospodarowania odpadami z tworzyw sztucznych,
• 8 uczestników wskazało, że monitorowanie/nadzór przez organy publiczne nad rezultatami działań dotyczących gospodarowania odpadami z tworzyw sztucznych był niewystarczający.